(Column: 11 september 2025)
“Misschien is niets geheel waar en zelfs dat niet”, een beroemde uitspraak van Multatuli, uit zijn boek “Ideeën”.
Een zin die uitnodigt tot nadenken. Want er worden nogal wat waarheden over ons uitgestrooid: dagelijks in de media en ook daarbuiten als gespreksstof van de dag. Het valt me op dat hoe simpeler iets wordt verteld, hoe geloofwaardiger het lijkt. Ingewikkelde dingen zijn soms moeilijk te volgen. Op wetenschappelijk gebied is het zelfs zo ingewikkeld dat je het niet hoeft te weten. Als je in de krant leest: “uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken….” dan volstaat dat. Niemand vraagt verder. Terwijl ook op wetenschappelijk gebied nogal eens fouten worden gemaakt, met name bij het gebruik van statistiek, aldus de kenners.
Naast feitelijke waarheden, wordt ons ook vaak verteld wat goed is wat niet. Hoe we moeten denken, wat ethisch correct is. Tja, vroeger had je daar de dominee of de dorpspastoor voor: een vermanende wijsvinger. Tegenwoordig wordt die taak via de media uitgeoefend door Jan en alleman, van hoog tot laag, door machthebbers en critici. Waarbij het kritisch denken nogal eens wordt overstemd door wie het hardst tekeer gaat.
Het is allemaal niet nieuw: In het bijbelboek Spreuken lezen we al over de dwaasheid die luid door de stad roept en door iedereen wordt gevolgd.
“Niets is geheel waar en zelfs dat niet?” Kan het zijn dat die uitspraak misschien alleen op mensen betrekking heeft? Is wat wij mensen beweren misschien nooit helemaal waar, zelfs niet als het over God gaat? We kunnen God niet vatten, niet begrijpen. Misschien kunnen we ook beter niet over God praten in “grote waarheden”, alsof we het allemaal zo duidelijk weten. Maar zeker is dat we iets kunnen beleven als geloofswaarheid, waarheid die van een heel andere orde is.
Ik denk aan de woorden van Paulus in 1 Kortinthe 13: “ons kennen is beperkt, er resten slechts geloof hoop en liefde”. Woorden van een mens, die wel heel dicht bij die waarheid komen. Misschien het enige dat wel waar is. Had Multatuli dan toch gelijk?
Maria Bolijn